‘Afhankelijk van het ogenblik is de angst voor het eigen leven groter, het andere ogenblik is de sociale stimulans groter.’
em. prof. Mark Nelissen
Hoe we de maatregelen tegen het coronavirus Covid-19 in ons land vandaag ervaren, is bijvoorbeeld niet te vergelijken met de Spaanse Griep-situatie een eeuw geleden (pandemie die meer dan 5 miljoen doden eiste).
Informatie, sensibilisering en advies kan zich vandaag razendsnel verspreiden en bereikt niet enkel volwassenen maar ook jongeren en kinderen. De wetenschap staat een pak verder dan in 1918 en voor sommige geïmpacteerde particulieren, handelaars, werknemers, bedrijfsleiders en organisaties biedt de online-wereld, VR, AI en de huidige mogelijkheden van biotechnologie gelukkig ook opportuniteiten.
Welke vergaande impact en veranderingen Covid 19 op onze samenleving en ecologie zal hebben, is vandaag nog een vraagteken. We leven immers in een razendsnel evoluerende nieuwe eeuw die sowieso al als VUCA werd omgeschreven: volatiel, onzeker, complex en ambigue.
Wat misschien voor minder verrassingen kan zorgen, is hoe we als mens intuïtief omgaan met de plots genomen maatregelen. Want laten we eerlijk zijn, er huist een legaat van miljoenen jaren ‘primitief denken’ in onze hersenen dat in Covid 19-tijden nu en dan gegarandeerd wordt aangesproken.
Ik vroeg de mening van emeritus professor Mark Nelissen, gedragsbioloog en auteur van o.a. ‘De Bril van Darwin’, van wie ik decennia geleden de boeiendste lessen gedragsbiologie mocht genieten.
Bent u akkoord met deze stelling? Of hoe zou u ze nuanceren?
Ik ben het zeker eens, alleen zou ik de term ‘primitief denken’ niet gebruiken. Wij hebben een miljoenen jaren oude voorgeschiedenis, een periode waarin we goed aangepast waren aan onze omgeving en aan onze samenleving, ook zonder het rationele, verstandelijke handelen dat we nu kennen. Die aanpassingen zijn ingebakken in onze genen, en komen vandaag nog onverminderd tot uiting. Daardoor handelen we meestal nog zoals honderdduizenden jaren geleden.
Wat is u persoonlijk opgevallen in het kader van de actualiteiten vanuit uw darwinistische kijk?
Dat mensen zowel zeer egoïstisch als solidair kunnen reageren. Ze houden de ene keer geen rekening met een ander, de andere keer komen ze juist op voor die ander. Afhankelijk van het ogenblik is de angst voor het eigen leven groter, het andere ogenblik is de sociale stimulans groter.
Wat doet de mens in crisis?
Zorgen dat hij en zijn familieleden in leven blijven, zich beschermen. Indien onze voorouders dat niet hadden gedaan, bestonden wij nu niet. Een crisis betekent dat alles zich in een ander kader voordoet, het gewone leven is gestoord. Dat levert angst op, en daar reageren we op.
Hoe gaan we van nature uit om met het gevoel van onveiligheid?
Door angst op te bouwen. Angst is de sterkste en oudste emotie die miljoenen jaren lang gezorgd heeft dat we juist reageerden op onveilige toestanden. Dat kan een vlucht inhouden, of bescherming. Vandaag kunnen we niet vluchten voor het virus, dus beschermen we ons zo goed het kan – door veel de handen te wassen bijvoorbeeld, zeer eenvoudig, maar uiterst efficiënt bij een virusepidemie.
Hoe zijn we geprogrammeerd op eenzaamheid en isolatie?
Helemaal niet. Wij zijn – zoals ik in al mijn boeken heb uitgelegd – de meest sociale diersoort. Een termiet kan alleen niet overleven, wij ook niet. Wie langdurig geïsoleerd wordt, …
